Ăn chắc mặc bền
1. Tony có 6 tháng làm cho một tập đoàn tại Hongkong thời còn trẻ. Trong 6 tháng đó, có nhiều bài học quý giá mà ông chủ và đồng nghiệp xứ cảng thơm này đã chỉ dạy.
Khi về nước, ông chủ dặn, mày không nên làm ăn hợp tác với giáo viên và nghệ sĩ. Lúc đó Tony sốc vì bạn bè mình làm giáo viên và nghệ sĩ cũng nhiều. Nhưng ổng nói, ý tao ở đây là phần lớn giáo viên (lưu ý từ phần lớn) thường có tư tưởng chắc ăn nên làm ăn rất khó. Rủ làm ăn, họ căng thẳng lắm, 3 bữa là đòi rút vốn. Còn nghệ sĩ, đầu óc của họ là cảm xúc, kém về quản lý tài chính, nên làm ăn 3 bữa là lên mặt báo khóc vì phá sản. Thường nghệ sĩ muốn làm thành công, phải có công ty quản lý đứng ra. Tony thấy cũng đúng, vì bạn bè nghệ sĩ của mình, tư duy về tiền bạc của họ cực lộn xộn. Tiền hàng thay vì trả cho nhà cung cấp thì đem đi mua sắm những thứ không cần thiết do "cao hứng", hoặc trả lương cho nhân viên bất tài ngồi chơi xơi nước cả tháng đó vì "tội nghiệp". Thế còn giáo viên, Tony hỏi. Ông chủ đáp, đó là một nghề đặc thù. Họ chọn làm nghề giáo viên thì trong gene của họ có sự chắc ăn ổn định, mà "chắc ăn" lại là KHÔNG ĐƯỢC PHÉP CÓ trong "tố chất doanh nhân". Học sinh châu Á từ nhỏ thường ngoan ngoãn nghe lời thầy cô dạy dỗ, nên sự chắc ăn ít nhiều thấm vào người.
Nói mới nhớ bữa nộp đơn thi ĐH xong khi học xong lớp 12, cô chủ nhiệm thấy mình chỉ nộp một hồ sơ thì la um sùm. Thầy hiệu trưởng cũng phân tích rủi ro lắm nếu chỉ thi một trường. Trường cấp 3 muốn có "bề dày thành tích", một trong những tiêu chí đánh giá là "lượng học sinh vào ĐH". Mình hỏi ủa em thấy học sinh vào hay không vào ĐH là lựa chọn cá nhân của các bạn, liên quan gì đến trường phổ thông, vốn là nơi cung cấp kiến thức cơ bản, phổ thông cho con người? Cô và thầy không hài lòng, bắt Tony thi 5 trường giống các bạn. Nhưng khi Tony bảo "thầy cô tự dưng kêu em lên chứ em không có nhờ thầy cô tư vấn, vì em đã chốt phương án của mình. Hai là nhà em không có tiền, nếu thầy cô muốn thì cho em tiền đi, hết chục trường em cũng thi được". Xong thầy lẫn cô đều ngưng ngay, hết chủ động đi khuyên cái mà người khác không hề hỏi vì...liên quan tới tiền. Sau này ai cứ khuyên mình thì cứ kêu đưa tiền đây, xong cái.... họ ngưng.
2. Mark Zuckerberg, ông chủ facebook mà chúng ta đang kết nối với nhau, được xem là một bộ óc xuất sắc của nhân loại. Anh nói: "Rủi ro lớn nhất là không dám rủi ro. Trong thế giới thay đổi nhanh chóng hiện nay, có một cách làm đảm bảo bạn sẽ thất bại trong mọi thứ, chính là KHÔNG DÁM MẠO HIỂM".
Như vậy, “chắc ăn” sẽ chứa đựng nhiều rủi ro hơn “mạo hiểm“. Một con tàu ra khơi sẽ an toàn hơn việc nó nằm ở cảng. Sóng thần không gây hại ngoài khơi, nó chỉ tàn phá đất liền, nơi con tàu tưởng như bình yên trú ngụ.
Thế giới đã khác, cách tiếp cận của giới trẻ phải khác. Hình mẫu bé ngoan bé mập, bé thảo bé hiền, vở sạch chữ đẹp, “khi đi em hỏi khi về em chào, miệng em chúm chím mẹ có yêu hem nè” không được đánh giá cao. Hình mẫu cá tính, đột phá, quyết đoán, làm khác, nghĩ khác, xê dịch, mạo hiểm, thay đổi, làm thay vì nói....là hình mẫu giới trẻ mà thế giới đang cần.
Nhưng thật tiếc là cái này lại vô cùng hiếm ở châu Á. Chữ “ngoan” là một chữ không có tương đương trong tiếng Anh, tiếng Pháp. Ngoan ở châu Á nghĩa là biết vâng lời, obedient. “Không hư” mới là từ có giá trị hơn. Hãy nhận 1 bạn trẻ không hư vào làm, sẽ được việc hơn 1 bạn trẻ ngoan.
3. Nhiều bạn trong CLB khởi nghiệp, khi yêu cầu thử thay đổi kiểu tóc, đầu đinh hay nhuộm mới, liền nói “ba con mắng chết”. Kêu lên Đà Lạt họp khảo sát farm thì hào hứng lắm, tới đoạn nộp tiền thì im lặng. Cuối cùng chỉ có 4/10 bạn đi, 6/10 còn lại “ba mẹ không cho, bạn gái không đồng ý, tiếc tiền và tự nhiên thấy sợ". Thay đổi, khác cái hàng ngày là "bỗng dưng muốn khóc". Sợ và bỏ cuộc, không dám chơi, sợ mất cái gì đó là đặc tính của đám đông.
Chú Vượng, chú Đức đâu có hỏi mẹ “mẹ ơi, con mở công ty Vingroup và Hoàng Anh Gia Lai nhé” rồi bà mẹ nói ừa mới dám mở, đâu có vậy. Làm ăn, mua bán với "doanh nhân" gì mà tới đoạn quyết định thì “để anh về hỏi vợ”, "để chị về hỏi chồng" thì thôi, chỉ là cò con chứ doanh nhơn gì. Công ty mà chồng giám đốc, vợ làm kế toán để “chắc ăn” thì chỉ mãi mãi nằm ở quy mô doanh số tầm tầm, vì có những cơ hội kinh doanh, “bà kế toán” không duyệt vì sợ mất. Đó chỉ là kinh tế hộ gia đình. Công ty phải có người ngoài góp vốn góp trí, công-ty bản chất của nó đã có chữ "công".
Có bạn trẻ “chân trong chân ngoài”, vẫn đi làm, khởi nghiệp vào ban đêm hay cuối tuần, vì sợ “khởi nghiệp thất bại mà việc cũng mất“, đợi thành công mới xin nghỉ việc. Tham vài đồng lương lẻ tẻ, hoặc không tự tin về việc mình triển khai. Ở cơ quan thì lén lút làm việc bên này, ngồi bên này thì điện thoại léo nhéo việc cơ quan. Có bạn quyết tâm du học, luyện IELTS, SAT để xin học bổng nước ngoài mà cũng luyện luôn toán lý hoá để quyết tâm đậu ĐH tốp trên trong nước. Theo các bạn du học sinh ở Mỹ, bạn nào cầm số tiền lớn qua học thì học xong là về hết, chỉ có các bạn mạo hiểm vài ba ngàn, qua đó vừa học vừa xoay sở mới trụ lại được, vì "đi làm thêm" mới quen văn hoá bản địa mà hoà nhập được. Cô bạn Tony hiện có 3 căn nhà ở Malibu, 3 căn nhà ở Beverly Hills khi qua Mỹ du học với 3000 đô vỏn vẹn trong tay thôi, còn 1 bạn khác là con của chủ doanh nghiệp nổi tiếng VN, mang 100,000 đô qua du học thạc sĩ, xong muốn ở lại mà xin việc mãi không được. Vì ngoài điểm A hết trong bảng điểm, bạn không có bất cứ trải nghiệm nào với người bản địa.
Có bạn vừa lên phương án khởi nghiệp, vừa coi công ty nào offer lương cao để apply, đồng thời luyện thi thạc sĩ và tối nào cũng bên cạnh người yêu vì "gia đình là quan trọng nhất với em". Thì thôi, chẳng có mục tiêu nào thành đâu em. Ai ĐA MỤC TIÊU thì đầu óc vô cùng tào lao, ảo tưởng năng lực chứ người thường không ai làm được mọi thứ cùng 1 giai đoạn cuộc đời, đơn giản là ngày chỉ có 24h, tuần 7 ngày, sao đủ thời gian làm mọi thứ như mình muốn? Có ai chắc ăn mà thành công đâu. Chắc ăn thì CHỈ ĐỦ ĂN.
3. Không chỉ bên kinh tế, bất cứ nghề gì, thế giới đỉnh cao của lĩnh vực đó không dành cho người “chắc ăn“. "High risk, high return". Ai rủ mình làm ăn mà “đảm bảo, không có rủi ro gì” thì một là lừa đảo, hai là đứa thơ ngây, mới bước ra từ tháp ngà lý luận. No risk thì no return. Không có cái gì mà “100% chắc thắng”. Những doanh nhân lớn của Việt Nam hay nước ngoài, ai ai cũng có tố chất của sự quả quyết, tự tin, chịu trả giá, chịu chơi, chết bỏ.
Bệnh chắc ăn không phải ở giáo viên hay công chức sự nghiệp mới có, mà hầu như cư dân các nước nông nghiệp lúa nước lạc hậu đều bị. Chúng ta bị "bệnh chắc ăn" chủ yếu do tác động của gia đình, cha mẹ, bạn bè, làng xóm. Họ canh tác dựa vào thiên nhiên, nên luôn có "1 vụ mùa ăn chắc", 1 vụ mùa gieo xong thì lập đàn tế, cúng lạy quá trời để mong mưa thuận gió hoà. Khác với các dân tộc khai phá, chinh phục, đặc tính chấp nhận rủi ro nằm trong gene của họ. Với cái la bàn thô sơ, tàu gỗ, buồm vải...họ giong lên đi dọc ngang quả đất. Bão tố khiến họ chết cũng nhiều, nhưng vì thế mà châu Mỹ, châu Úc...mới được tìm ra và trở thành trù phú. Bây giờ, trước đại sứ quán Mỹ, Úc của các nước châu Á, luôn rất đông người dân đứng xếp hàng xin visa để sang.
Phát minh lớn lao mới nhất của loài người là internet và smartphone, màn hình chạm...cũng là do người phương Tây nghĩ ra. Dân châu Á cứ lẹt đẹt bắt chước theo sau người ta hoài, cũng là do "bệnh chắc ăn" nó thấm sâu vào từng tế bào. Ai có nhận thức mạnh, thoát ra được thì mới bật lên, đột phá, có thành tựu.
Tự mình đổi gene thành người thuộc dân tộc chinh phục, khai phá, chủ động, có được không?
Nhưng em ngại, em sợ, em xin thôi, em rút lui, em thấy sao sao, em cảm giác là, em không muốn tốn tiền, em không thích, em x, em y, em....
Lạy em, em đi chỗ khác giùm, sừng sững đứng đó nhìn nhức đầu mỏi mắt quá em ơi!
https://www.facebook.com/TonyBuoiSang/